فقر آهن چیست؟

فقر آهن یکی از مشکلات رایج در سطح جامعه است و شما نیز ممکن است در طول زندگی خود با آن روبه­ رو شده باشید. بدن انسان مواد و منابع مختلفی شامل مواد معدنی و آلی را داراست. در بین مواد معدنی یکی از مهم­ترین آن­ها آهن است.

اگر هر ماده­ای در بدن شما به میزان کافی وجود نداشته باشد، ممکن است دچار اختلال یا بیماری شوید، که آهن نیز از این قاعده مستثنی نیست. در صورتی که میزان آهن در بدن به سطح پایینی برسد، بیماری­ های مختلفی از جمله سردردهای مداوم و سرگیجه ­های مکرر را برای شما به دنبال خواهد داشت.

بیشتر کودکان و زنان پا به سن گذاشته یا همچنین زنانی که در دوره بارداری به سر می­برند، در معرض خطر هستند. این گروه از افراد به مراقبت ­های بیشتری نیز نیاز دارند. فقر آهن یا کم خونی ممکن است خطرات جدی دیگری نیز برای شما به دنبال داشته باشد که بهترین راه برای جلوگیری از به وجود آمدن این مشکل تغذیه مناسب و سبک زندگی صحیح است که بیش از هر چیز دیگری بر سلامتی شما تاثیر می گذارد.

کدام بیماری ها ناشی از فقر آهن هستند؟

بسیاری از بیماری ­هایی که انسان در طول عمر خود با آن­ها مواجه می ­شود، می­ تواند مستقیما تحت تاثیر کمبود آهن باشد. در ادامه به برخی از این بیماری­ ها اشاره می­ نماییم:

• به جرات می­توان گفت خستگی­ های غیر طبیعی و غیر معمول، یکی از اصلی ­ترین بیماری­های ناشی از فقر آهن است که بسیاری از افراد با آن روبه ­رو می ­شوند.
• احتمالا به دفعات با صورت رنگ­ پریده­ ی خود رو به رو شده­ اید. سفید بودن رنگ صورت که اصطلاحا به آن رنگ­پریدگی می­ گویند، یکی دیگر از بیماری­ های است که فقر آهن باعث آن می ­شود.
• فقر آهن باعث کاهش تولید هموگلوبین می­ شود؛ که پایین آمدن میزان سطح هموگلوبین در خون را در پی دارد. به همین خاطر اگر دچار کم خونی شوید، تنگی نفس و کمبود اکسیژن از دیگر مشکلات پیش آمده بوده که نیازمند پیگیری سریع از جانب شماست.
• از دیگر اختلالات مرتبط با کمبود آهن می­توان به سر درد و سرگیجه­ های مکرر اشاره کرد.
• اگر زمانی احساس کردید در جریان فشار عصبی قرار ندارید و یا استرس شدیدی به شما وارد نشده است، اما هم­چنان دچار تپش ­های نامنظم قلب هستید، می­توان گفت متاسفانه به بدن شما به اندازه کافی آهن نمی­ رسد و با کمبود آن روبه ­رو هستید.
• حتما برای شما هم پیش آمده است که هنگام شانه زدن موهایتان متوجه ریزش بیش از اندازه­ ی آن­ها شوید یا پوستتان دچار خشکی غیر طبیعی شده باشد. تمامی این مشکلات را می­ توان به فقر آهنی که در بدن شما اتفاق افتاده است نسبت داد که نیازمند پیگیری سریع است.
• متورم شدن و یا دردناک شدن زبان هم­چنین التهابات در دهان، ممکن است به دلیل کمبود آهن رخ دهد.

بیشتر بدانید: تقویت و تنظیم تپش قلب با عرق بهارنارنج

بیماری‌هایی که فقر آهن زمینه ساز آن هستند

علاوه بر بیماری­‌هایی که مستقیما تحت تاثیر کمبود آهن هستند، اختلالات و بیماری­‌های دیگری نیز به وجود می­‌آیند که کمبود آهن می­‌تواند روی آن­ها تاثیر بگذارد. در ادامه به این بیماری‌­ها اشاره می­‌نماییم:

• همانطور که در بخش قبلی ذکر شد، فقر آهن باعث افزایش غیرطبیعی ضربان قلب می­‌شود. این ریتم نامنظم قلب، می­‌تواند باعث آسیب به بافت آن شده و عوارض جدی­‌تری را به دنبال داشته باشد.
• در زنانی که در بازه­ی زمانی بارداری به سر می‌­برند، کمبود آهن می‌­تواند باعث به وجود آمدن اختلالاتی هم برای نوزاد و هم برای مادر شود. یکی از اشکالاتی که می‌­شود از آن­ها نام برد زایمان زودتر از موعد مقرر برای مادر است. هم­چنین زایمان فرزندی که دچار تولد زودهنگام شده و رشد بدن آن کامل نشده است.
• فقر آهن می‌­تواند در دوره­ی سنی که کودک در حال رشد و تکامل است، اختلال ایجاد کرده و موجب تاخیر در رشد کودک و یا نوجوان شود.

مواد غذایی که در پیشگیری و بهبود فقر آهن تاثیرگذارند

همانطور که در ابتدا گفته شد، مهم­ترین راه پیشگیری از کم خونی و کمبود آهن تغذیه مناسب است. در ادامه مواد غذایی که بیشترین مقدار از آهن را داراست، نام برده شده است:

• عرق رازیانه
• لوبیا، نخود فرنگی
• سبوس برنج قهوه ای
• ارده، شیره انگور و عسل طبیعی
• غذاهایی همانند ماهی، میگو و…
• گوشت قرمز و گوشت سفید مرغ
• سبزیجاتی که برگ­‌های سبز رنگ تیره دارند مانند اسفناج
• خشکبار مانند برگ­‌های خشک شده زردآلو، انجیر، بادام درختی

بسیاری بر این باورند که بهترین ماده غذایی برای جذب آهن، گوشت قرمز است. کسانی که رژیم غذایی گیاه­خواری دارند و یا صرف نظر می­‌کنند از خوردن انواع مختلف گوشت‌­ها، باید از سبزیجاتی که بیشترین میزان آهن را دارند، استفاده کنند.

راه‌های پیشگیری و درمان فقر آهن

در ارتباط با فقر آهن در ابتدا باید به این نکته اشاره نمود که بدن هر فرد به میزان مشخصی از آهن نیاز دارد و نیاز بدن شما با افراد دیگر متفاوت است. به عنوان مثال زنان شیرده و باردار به علت پرورش و تغذیه جنین به میزان بیشتری از آهن نیاز دارند. مهم­ترین چیز در پیشگیری از فقر آهن داشتن تغذیه‌­ی مناسب و سبک زندگی صحیح است.

علاوه بر مواد غذایی که به عنوان منابع آهن به آن­ها اشاره شد، ویتامین C، ب12 و اسیدفولیک نیز تاثیر زیادی در پیشگیری از فقر آهن دارند. در بیشتر موارد پزشکان توصیه می­‌کنند تا مصرف ویتامین C در برنامه هفتگی مردم به خصوص بیماران قرار گیرد.

به صورت کلی آهن موجود در غذاهای گوشتی و حیوانی جذب بهتری دارند. این در حالی است که سبزیجات و غذاهای گیاهی با وجود میزان آهن مناسب، به خوبی در بدن شما جذب نمی‌­شوند. مصرف عرق رازیانه که سرشار از ویتامین C است به شما کمک می­‌کند تا بتوانید  آهن را به خوبی جذب کنید. علاوه بر مصرف منابع آهن و ویتامین­‌ها، باید از انجام یک سری از کارها نیز پرهیز نمود. از جمله‌­ی این عادت­‌های اشتباه می‌­توان به نوشیدن چای یا قهوه با فاصله­‌ی کمی از غذا خوردن اشاره نمود.

مصرف مکمل­‌های خوراکی نیز می­‌تواند علاوه بر پیشگیری، موجب درمان کمبود آهن گردد. از این مکمل­‌ها که به صورت قرص یا کپسول نیز یافت می‌­شوند می­‌توان به سولفات فروی اشاره نمود. اگر مصرف این مکمل‌­های غذایی با معده خالی صورت گیرد تاثیر بیشتری خواهد گذاشت. اما باید به این نکته توجه نمود که در این حالت ممکن است عوارض گوارشی گریبان­‌گیر شما شود.

سبوس برنج قهوه‌ای و تاثیر مثبت آن بر کم خونی

برنج‌­ها دارای لایه‌­های مختلفی هستند. در برنج‌­های سفید تمام لایه‌­هایی که حاوی سبوس هستند از آن جدا م‌ی­شود. به همین دلیل برنج‌­های سفید سبوس­دار نیستد ولی دارای مقادیر زیادی از نشاسته هستند. اما در برنج‌های قهوه‌­ای لایه‌­ای که حاوی سبوس است از آن جدا نمی­‌شود.

سبوس غلات یکی از اصلی ترین منبع آهن هستند که باید سعی کنید آن­ها را در برنامه‌­ی غذایی خود قرار دهید. برنج قهوه‌­ای به عنوان یک ماده­‌ی غذایی که کالری کمی دارد و فاقد گلوتن است، می­‌تواند علاوه بر کمک به هضم غذا و پیشگیری از دیابت به هنوان منبع خوبی از آهن در اختیار مصرف‌­کنندگان قرار گیرد.

برنج قهوه‌­ای دارای سه لایه است که لایه­‌ی میانی حاوی سبوس است. برنج قهوه‌­ای در مقابل برنج سفید که فاقد این لایه‌­ی میانی و هسته‌­ی داخلی است، یک منبع غنی از سبوس و آهن به شمار می‌آید. بنابراین اگر رژیم غذایی مخصوص به خود را دارید یا از کمبود آهن رنج می­‌برند، بهترین راه این است که از سبوس برنج قهوه ای در برنامه غذایی خود استفاده کنید.