آشنایی با گل گاوزبان
بسیاری از گیاهان دارای خواص درمانی هستند. برای بهره مندی از این خواص کافی است آنها را بشناسیم و خواص درمانی و نحوه مصرف را بدانیم یکی از مهمترین و معروفترین گیاهان دارویی در طب سنتی گیاه گل گاوزبان است.
گل‌گاوزبان با نام علمی Echium amoenum ؛ دارای شاخه‌های متعدد، ساق‌هایی شیاردار و خاردار به طول 60 سانتی متر و برگ‌هایی بیضی شکل، مخملی و پوشیده از تارهای خشن وگل‌هایی به رنگ لاجوردی است.
گل‌گاوزبان گیاه یک ساله بومی منطقه باریک ایران و قفقاز که به “گل گاوزبان ایرانی” معروف است، یکی از مهمترین گیاهان دارویی در طب سنتی ایران در دامنه های البرز بوده که به طور خودرو است.
قسمت های فوقانی گیاه را با دستکش جدا کرده و به صورت لایه‌‌های نازک در سایه یا حرارت، پهن و خشک می کنند و به عنوان یک گیاه دارویی با اثرات متفاوت به صورت دمنوش، عرق و روغن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ابوعلی سینا؛ سلطان طب در کتاب قانون، از گیاه گل گاوزبان به عنوان داروی نشاط آور و همچنن کاهنده تپش قلب و آرامبخش نام برده است.
خواص گل‌گاوزبان
- گل‌گاوزبان نشاط آور است و ترس و اضطراب را از بین می برد. دارویی، آرام بخش است و در درمان بیشتر بیماری های عصبی استفاده می شود.
- گل‌گاوزبان به علت دارا بودن پتاسیم سردرد و ناراحتی های عصبی مانند تشنج را برطرف می کند.
- گل‌گاوزبان برای قلب مفید بوده، تصفیه کننده قلب، تنظیم کننده ضربان قلب است و مصرف آن برای ناراحتی هایی که خون کافی به مغز نمی رسد، توصیه می شود.
- گل‌گاوزبان، ملین، ضد سوداء و صفرا است و برای باز شدن کیسه ی صفرا مفید است.
- گل‌گاوزبان برای ناراحتی مجاری تنفسی، سرفه و گرفتگی صدا موثراست.
- گل‌گاوزبان برای بیماری های عفونی و کنترل تب مناسب بوده و دارای اثرات ضد میکروبی و ضد ویروسی است.
- گل‌گاوزبان دارای اثرات ضد التهابی و تعدیل کننده سیستم ایمنی است و در درمان رماتیسم نیز استفاده می شود.
- تحقیقات نشان داده است که عرق گل‌گاوزبان در درمان بیماران مبتلا به وسواس اجباری موثر بوده است.
- گل‌گاوزبان جهت رفع حساسیت، التهابات پوستی و درمان آکنه توصیه می شود.
- گل‌گاوزبان کلیه ها را تقویت می‌کند، ادرار را زیاد کرده و موجب تعریق می شود. در کاهش التهاب و نارسایی کلیه و برای درمان بی‌اختیاری ادرار کودکان موثر است.
- گل‌گاوزبان به علت دارا بودن منیزیم جهت پیشگیری و بهبودی سرطان مورد استفاده قرار می گیرد.
- گل گاوزبان نیز مانند عرق کاسنی سرشار از ویتامین C بوده و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند.
- فلاونوئید‌های موجود در گل‌گاوزبان برای درمان سرماخوردگی و گلودرد نیز مفید است.
- برای درمان جوش های چرکی دهان اطفال، برفک، و رفع حرارت دهان می توان از جویدن برگ های تازه گل گاوزبان استفاده کرد.
گیاه گل گاوزبان را می توان به صورت دمنوش، عرق و روغن مصرف کرد.
خواص روغن گل گاوزبان
1- روغن گل‌گاوزبان دارای اسید چربی به نام گاما لینولنیک اسید (GLA) از اسیدهای چرب ضروری امگا ۶، ماده ای ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی است که برای رفع بیماری های التهابی پوستی مانند اگزما مناسب است.
2- روغن گل‌گاوزبان دارای اسیدهای چرب به نام EFA’S Essentional Fatty Acids است که برای رشد مو، ناخن، ترمیم سلول های پوست مورد نیاز است.
نکات ضروری جهت مصرف گل گاو زبان
در هنگام مصرف گیاهان دارویی هم باید اعتدال را رعایت کرده و به دستورهای نحوه مصرف آنها توجه داشته باشید. گیاه گل گاوزبان همانند گیاهان دارویی دیگر با تمام خواص و ویژگی هایی که دارد در مواقعی نیز منع مصرف دارد.
- گل گاوزبان فشار خون را افزایش می دهد به همین جهت افرادی که فشارخون بالایی دارند نباید از آن استفاده کنند و اگر تمایل به استفاده از آن را دارند حتما با لیمو که مصلح آن است مصرف نمایند. و یا قبل از دم‌کردن گل گاوزبان آن را با گیاه سنبل الطیب مخلوط کنند.
- مصرف مداوم یک ماه گل گاوزبان منجر به مسمومیت کبدی می شود.
- افرادی که از داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب، آرامبخش و آنتی‌هیستامین‌ها را مصرف می‌کنند جهت استفاده از گل گاوزبان و مقدار آن با پزشک خود مشورت نمایند.
- افرادی که تمایل به مصرف گل گاوزبان چه به صورت دمنوش، عرق و چای دارند نباید مدام از آن استفاده کنند توصیه می‌شود یک روز در میان استفاده کرده و یا بعد از یک هفته تا 10 روز، یک هفته مصرف ننمایند.
- مصرف بیش از پنج روز متوالی می تواند در زنان باعث عادت ماهانه شود.
- به علت دارا بودن آلکالوئید برای زنان باردار و کودکان مضر است.
تفاوت گل‌گاوزبان با گیاه گاوزبان اروپایی
گیاه گاوزبان اروپایی در کشورهای مختلف جهان می‌روید و علاوه بر شباهت‌هایش با گل گاوزبان از نظر شکل و خواص با گل گاوزبان تفاوت‌هایی نیز دارد. بر خلاف گل‌گاوزبان دارای گلبرگ های ریزی است که علاوه بر آنها از ساقه و ریشه آن استفاده می‌شود.
- گل، سرشاخه و برگ آن تلخ بوده لعاب می دهد، به همین جهت ادارآور و موجب تعریق می شود.
- باعث خرد شدن و از بین رفتن سنگ های کلیه و مثانه می شود.
- پماد برگ‌های تازه و له شده آن برای باز شدن دمل، درمان سوختگی و آفتاب سوختگی موثر است.
- به علت دارا بودن آلکالوئید برای زنان باردار و کودکان مضر است.
