عسل طبیعی ماده غذایی پرخاصیت که در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها مؤثر است. به گونه‌ای که حتی در قرآن کریم در آیات 68 و 69 سوره نحل به این موضوع نیزاشاره شده است. زنبور برای ساخت عسل و حفظ آن فرآیند هایی را انجام می‌دهد. یکی از آنها ساخت بره موم است که از شیره روی درختان سوزنی برگ یا همیشه سبز تولید می شود. یک محصول چسبناک و قهوه ای مایل به سبز است که به عنوان پوششی برای ساختن کندو استفاده می شود. در ادامه بیشتر با آن آشنا می شویم.
ترکیبات
بره موم حاوی حدود ۵0 %صمغ یا رزین گیاهان، ۳۰ %موم ۱۰ درصد اسیدهای چرب ضروری، ۵% گرد گل است. 5 % دیگر آن از ترکیبات آلی، ویتامین‌ها و عناصر معدنی مانند نقره، سدیم، جیوه، مس، منگنز، آهن، کلسیم، وانادیم و سیلیس است. مقدار و نوع ترکیبات بره موم بسته به مکان، زمان جمع‌آوری و روش تولید آن متفاوت است.
روش تولید بره بوم
زنبور ابتدا تکه های رزین یا صمغ تراوش شده از جوانه یا تنه برخی درختان را به وسیله پاهای عقب و قطعات دهانی جدا می کند. سپس آنها را به کمک بزاق دهان نمناک و شكل حبه مانند به آن می دهد. در نهایت به وسیله‌ی آرواره‌ها و به کمک پاها حبه‌ها را در داخل سبد گرده در پاهای عقبی قرار داده و به کندو حمل می نماید.
مصارف بره موم در کندو
بره موم به عنوان ماده‌ی ضدعفونی کننده و عاملی مؤثر در پیشگیری از ورود و شیوع بیماری‌ها در کندو محسوب می‌شود. بره موم در محل ورود زنبوران به داخل کندو قرار دارد و به دلیل این که زنبورها پیش از ورود به کندو از روی آن عبور خواهند کرد، احتمالا می تواند نقش ضدعفونی کننده دست و پای زنبوران را در بدو ورود به کندو ایفا نماید.
پر کردن شکاف‌ها، تنگ کردن سوراخ‌های تهویه و دریچه پرواز در زمستان، ترمیم شکستگی‌ها از دیگرکاربرد بره موم است. همچنین جلا دادن و ضدعفونی کردن جدار داخلی کندو و قاب‌ها، محکم کردن محل اتصال قاب‌های عسل به کندو از وظایف برگ موم است.
خواص پزشکی
این ماده خارق‌العاده خواصی شامل اثر ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد انگلی، آنتی اکسیدانی، ضد التهابی، ضد پوسیدگی دندان دارد.همچنین به عنوان تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن، بهبوددهنده اختلالات دهان و لثه، بی حس کننده موضعی، کاهش دهنده فشار خون کاربرد دارد.
کاربردهای امروزی
کاربرد آرایشی
کاربردهای پوستی و آرایشی امروزه متداول‌ترین مصارف برای بره موم و عصاره‌های آن است. اثرات آن روی ترمیم و نوسازی بافت کاملا بررسی گردیده است.همراه با خواص باکتری کشی و قارچ کشی خود، فواید بسیاری در کاربردهای مختلف در مواد آرایشی فراهم می آورد. برخی از ویژگی های مفید بره موم (پروپولیس) شامل:
فعالیت‌های ضد باکتری، ضد قارچی، ضد ویروسی، است. همچنین ضد جوش سر و صورت، ضد التهاب و ضد اکسیداسیون است. ترمیم زخمها، تحریک جریان خون و مخاط و اثرات بی حسی موضعی از دیگر خواص بره موم است. البته بایستی در نظر داشت که مقداری عکس العمل‌های حساسیت زا را دارا است.بره موم اصولا به عنوان یک عامل ضد بو و پاک کننده پوست استفاده می شود. البته به عنوان یک نگاه‌دارنده و محافظت کننده هم کاربرد دارد.
کاربردهای آرایشی بره موم
کاربرد دارویی
به علت ترکیباتی که بره موم دارد در بیشگیری و درمان بسیاری بیماری‌ها مؤثر است.مانند:
- عامل ضدباکتریایی
- ضد بوها و ضد عرق
- عامل مشابه Sebum و ضد پوست اندازی و شوره سر
- شامپوها و لوسیون های مو و عامل ضد میکروبی و ترمیم دهنده فرآورده های پس از اصلاح صورت
- عامل ضد تحریک و ضد باکتری
- ضد جوش صورت و عامل پاک کننده
- دهان شوی‌ها و خمیردندان‌ها و نگهدارنده
- گیرنده رایکال های آزاد
- کرم ضد پیری
- اگزما، التیام زخم به ویژه زخم های سوخته(ناخوشی قارچی)،
- تقویت قلب و عروق (کم خونی)
- دستگاه تنفسی (به علت بیماری‌های عفونی مختلف)
- بیماری‌های عفونی (غشاء مخاط و زخمها)
- تقویت و بهبود دستگاه دفاعی بدن
- مراقبت از دندان
- ترمیم بافت زخمها
- دستگاه هاضمه (زخمها و عفونت‌ها)
- حفاظت و تقویت کبد
- و …
از آنجایی که بره موم دارای خاصیت‌های تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود مجاری تنفسی، از بین برنده ویروس‌ها و عفونت ها است. می‌توان گفت در پیشگیری و بهبود بیمار کرونا تاثیر دارد. البته تحقیقات پزشکان جهت همچنان در حال انجام است.استعمال خارجی مستقیم عصاره‌های اتانول یا پمادهای فشرده (حاوی ۳۳٪ بره موم) نتایج خوبی در استفاده دامپزشکی برای التیام جراحت و زخم ها نشان داده است.در جراحی پلاستیک نیز عصاره های بره موم را برای تسریع رد التيام زخم و کاهش پیشرفت بافت زخمی بکار می برد.
بیشتر بخوانید: خواص ۵ عسل گیاهی
کاربرد در فناوری مواد غذایی
به دلیل اثر فعالیت‌های آنتی اکسیدان، ضد میکروبی و ضد قارچی، که بره موم دارد. آن را به عنوان ماده نگهدارنده به مواد غذایی بسته بندی اضافه می کنند. طولانی کردن نگهداری ماهی منجمد تا ۳-۲ برابر به وسیله مؤلفان مختلف، ذکر گردیده است.
کاربرد سنتی
در اروپا و شمال آفریقا، از بره موم برای التیام زخم استفاده می‌کردند. از زمان های باستان مصریان، یونانی‌ها و رومی‌ها شناخته شده بود. به طور متداول در مواد نگهدارنده چوب یا ورنی‌ها بکار رفته است. امروزه در آفریقا، در ضد آب نمودن ظروف و چوب، چسب، تهیه نخ كمان و برای طبل‌های زهی استفاده می شود.
سایر موارد مصرف
پژوهش برای مصرف بره موم ادامه دارد. کاربرد در آفت کشها و قارچ کش ها هنوز در مرحله آزمایش است. زنبورداران از بره موم آب شده همراه با موم یا در یک محلول آمونیاک استفاده می کنند، زنبورداران مهاجر برای داخل کندوها یا تله های گرده از این مواد ذکر شده جهت جذب گروه های زنبور بهره می‌برند.
