گلاب از محبوبترین عرقیات گیاهی، شهره جهانی داشته و دارای خواصی شگفت انگیز است. برای آشنایی بیشتر با این عرق محبوب با ما همراه باشید.
معرفی
Rosa damascena L ، معروف به گل رز داماسك، در ایران به گل محمدی معروف است که از مهم‌ترین گونه های خانواده Rosaceae است. Rosaceae گیاهان زینتی شناخته شده ای هستند که از آنها به عنوان پادشاه گل یاد می‌شود .در حال حاضر ، بیش از 200 گونه گل رز و بیش از 18000 رقم از فرم گیاه شناسایی شده است.
علاوه بر این که گل محمدی به عنوان گیاهان زینتی در پارک‌ها ، باغ ها و خانه ها کاشته می شود. به علت عطر زیادی که دارد از آن در صنعت عطر، دارو و غذا نیز استفاده می‌کنند. در عروسی‌ها نمادی از عشق، پاکی و ازدواج سعادتمند است. همچنین برای کمک به مراقبه و دعا استفاده می شود.
پیوند شدیدی بین ایرانیان و این گیاه وجود دارد. محبوبیت آن نه تنها به دلیل اثرات دارویی بلکه به دلیل اعتقادات مقدس در مورد آن است. مسلمانان این گیاه را گل حضرت محمد(ص) (گل محمدی) می نامند، زیرا معتقدند عطر و بوی خوب آن، آنها را به یاد حضرت محمد نبی (ص)می اندازد.
مشخصات گل محمدی
گل محمدی یک درختچه بوته ای و چند ساله است که تقریباً 1 تا 2 متر ارتفاع دارد. دارای گلهای بزرگ، زیبا و صورتی رنگ و برگ آن ناپیوسته و مرکب با 5-7 برگچه است. ساقه های آن خارهای بسیاری نیز دارد.
طول عمر آن تا 50 و دوره اقتصادی حدود 25 سال است. دوره فراوری برای دستیابی به سطح تولید اقتصادی سه سال است. تکثیر آن بیشتر با قلمه زدن و استفاده از ساکرز انجام می شود. دارای طبیعت گرم است به طوری که PHخون را به سمت قلیایی می برد
تاریخچه
شواهدی وجود دارد که خانواده Rosaceae یک گیاه باستانی است. برخی از فسیل های گل رز در آمریکا یافت می شوند که 30 میلیون سال قدمت دارند. منبع گل سرخ داماسک خاورمیانه و بر اساس برخی شواهد منشا گلاب ایران بوده و منشا روغن و عصاره معطر آن یونان است. این گیاه در سراسر جهان از جمله ایران ، اروپا ، بلغارستان ، ترکیه و هند کشت می شود .
این گیاه در ایران در تعدادی از شهرها مانند یزد،اصفهان، کرمان به ویژه کاشان برای تهیه گلاب و اسانس کشت می شود. جهت تهیه گلاب مراسم سنتی گلاب گیری که یکی از مراسم های توریستی است وجود دارد. به علت استقبال بسیار، از این مراسم به عنوان جشنواره گلاب گیری نیز یاد می شود. به علت مقدار کم روغن در گل محمدی و فقدان جایگزین‌های طبیعی و مصنوعی ، روغن گل سرخ این گیاه یکی از گرانترین‌ها در بازارهای جهانی است.
شواهد بسیاری وجود دارد که کشت و مصرف گیاه گل محمدی در ایران سابقه طولانی دارد.اعتقاد بر این است که تقطیر خام گلهای رز برای روغن از اواخر قرن 7 میلادی آغاز شده و به استان‌های بعدی قرن 14 منتقل شده است. ایران تا قرن شانزدهم تولید کننده اصلی روغن گل سرخ بود و آن را به سراسر جهان صادر می کرد.
محصولات گل محمدی
از گل محمدی به گونه های مختلف استفاده می شود مانند:
عرق گل محمدی(گلاب)
این یک محصول فراوان از گل محمدی است که در آن حاوی 10-50٪ روغن گل رز است. ایرانیان اولین قومی بودند که از گل سرخ، اسانس و گلاب را به روش تقطیر به دست آوردند و این فن را به سایر نقاط دنیا انتقال دادند. «ابن سینا» دانشمند بزرگ ایرانی، تحقیقات وسیعی در مورد استخراج اسانس‌ها به روش تقطیر داشته است.
نام گلاب با فرهنگ سنتی باورهای مذهبی مردم نیز آمیخته شده و بیشترین استفاده از گلاب در مراسم مذهبی است. گلاب در مساجد خصوصاً در مجالس عزاداری، برای آرامش مردم استفاده می‌شود. گلاب همچنین در صنایع غذایی از ارزش بالایی برخوردار است و برخی غذاهای خاص با استفاده از این محصول تهیه می شوند .
روغن گلاب
این یک روغن فرار است که با تقطیر گلهای تازه گل محمدی بدست می آید. حدود 3000 قسمت گل فقط یک قسمت روغن تولید می کند. روغن بسیار گران است و احتمال تقلب در آن بسیار زیاد است. روغن کم رنگ ، زرد و نیمه جامد است.به دلیل محتوای روغن کم در R. damascenaو عدم وجود جایگزین‌های طبیعی و مصنوعی، روغن ضروری گل رز یکی از گرانترین در روغن‌ها در بازارهای جهانی است.
گلهای خشک شده
در دو نوع گل خشک تولید می شود. الف) جوانه خشک شده که بیشتر برای صادرات است. ب) گلبرگ های خشک شده برای اهداف مختلف. استفاده عمده آن برای غذا خوردن است ، زیرا می تواند مشکلات سیستم گوارشی را برطرف کند.
برخی از ایرانیان آن را با ماست می خورند. دلیل دیگر خشک کردن گلبرگ ها ذخیره سازی آنها در شرایطی است که دیگر کارخانه های تقطیر نمی توانند کل گل تولید شده را بپذیرند. بعداً از آنها برای تقطیر استفاده می کنند
خواص درمانی گلاب
عملکردهای دارویی Rosaceae تا حدودی به دلیل فراوانی ترکیبات فنلیک آنها است. فنولیک ها دارای طیف وسیعی از فعالیت های دارویی مانند آنتی اکسیدان ها ، پاک کننده های رادیکال های آزاد ، ضد سرطان ، ضد التهاب ، ضد جهش و ضد افسردگی هستند. در ادامه به خواص دیگر گلاب خواهیم پرداخت.
آرامبخش و خواب آور
یکی از تأثیرات گل محمدی بر روی سیستم عصبی مرکزی ، اثر خواب آور آن است. عصاره های اتانولی ، آبی و کلروفرمیک گل محمدی برای اثر خواب آور در موش ها استفاده شد. عصاره های اتانولی و آبی در دوزهای 500 و 1000 میلی گرم در کیلوگرم به طور قابل توجهی باعث افزایش زمان خواب ناشی از پنتوباربیتال در موش ها شد. حتی قابل مقایسه با دیازپام است.
کمک به بهبود بیماری صرع
روغن ضروری گل محمدی در تشنج حاد ناشی از پنتیلن تترازول (PTZ) در موش صحرایی، شروع حملات صرع را به تأخیر می اندازد و مدت زمان حملات تونیک کلونیک را کاهش می دهد. همچنین اثرات اسانس گل محمدی به عنوان مکمل در درمان کودکان مبتلا به تشنج مقاوم به درمان مورد مطالعه قرار گرفت و کاهش معنی داری در میانگین فراوانی تشنج در بیماران با استفاده از روغن اساسی گیاه را نشان داد. بنابراین ، اسانس گل محمدیدر کودکان مبتلا به تشنج مقاوم در برابر اثر صرع مفید است.
تاثیر گلاب بر ویروس HIV
اثر عصاره های آب و متانولی گل محمدیبر عفونت HIV در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفتدر این مطالعه،نویسندگان فعالیت های ضد اچ آی وی 9 ترکیب را مقایسه کردند و نشان دادند که فعالیت عصاره خام به دلیل اثرات ترکیبی ترکیبات مختلف است که به طور افزودنی در برابر مراحل مختلف تکثیر ویروس عمل می کنند.
اثر ضد دیابت
تحقیقات نشان داده است که گلاب سطح گلوکز بعد از غذا را کاهش دهد.
اثر ضد میکروبی
نشان داده شده است که گل محمدی فعالیت‌های ضد میکروبی با طیف گسترده ای دارد. اسانس ، مطلق و هیدروسل از محصولات مهمی هستند که این اثرات را نشان می دهند.
گلاب آنتی اکسیدان قوی
نتایج نشان داد که یک اثر آنتی اکسیدانی قوی و مهارکننده پراکسیداسیون لیپیدها با توکوفرول قابل مقایسه است و نشان می دهد که این گیاه می تواند به عنوان یک منبع پزشکی برای درمان و پیشگیری از بسیاری از بیماری های رادیکال آزاد در نظر گرفته شود
خاصیت ضدالتهابی گلاب
گل محمدی (گلاب) مانند کاسنی حاوی ویتامین C است که دارای اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی است.
گلاب و پوست بدن
یکی از مهم ترین کاربر های گلاب، جهت مواظبت از پوست بدن است. برای انواع پوست‌ها ی خشک و حساس مناسب است. یکی از موارد استفاده ی گلاب جهت پاک کردن پوست است و می توان از آن به جای محصولات شیمیایی استفاده کرد.
رفع جوش های بدن
گلاب حتی برای رفع جوش های بدن نیز موثر است لاب به دلیل داشتن خاصیت ضد عفونی کننده و هیدراته (آبدار) کردن برای پوست سر و مو مفید است. برای این کار، با استفاده از یک قطره چکان، گلاب را روی پوست سر خود بریزید.
افزایش میل جنسی
با توجه به اثرات قابض اسانس رز، گلاب برای زنانی که دچار کاهش میل جنسی هستند مناسب است. استفاده از این خاصیت در قدیم توسط رومیان بسیار متداول بوده است.
سایر خواص گلاب
– گلاب برای بیماری های گوارشی مانند نفخ، دل به هم خوردگی و اسهال مزمن مفید است.
– گلاب در رفع دردهای روماتیسمی نیز موثر است.
– از بُخور آن می توان برای درمان گلودرد و بیماری های تنفسی استفاده نمود.
– گلاب ، قلب و معده را تقویت می کند، اضطراب را از دل دور می کند.
براى معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدرى كه تولید قى نموده و صفرا را خارج نماید.
– گلاب بهترین نوشیدنی برای کسانی است که دچار خونریزی سینه و گلو هستند.
– گلاب ناراحتی سینه را از بین می برد و از ابتلا به بیهوشی جلوگیری می کند.
– براى معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خورانیدن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدرى كه تولید قى نموده و صفرا را خارج نماید.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.