نقد چیست؟
نقد کردن یعنی پرسیدن و ارزیابی کردن و به هیچ وجه به معنی زیر سوال بردن و کم ارزش جلوه دادن چیزها نیست نقد یعنی نه بی دلیل چیزی را بپذیری و نه بی دلیل آن را رد کنی گاهی ممکن است اشتباه تصور کنید که منظور از نقد و انتقاد کردن عیب جویی کردن و ایراد گرفتن است.
اما حقیقت آن است که نقد کردند یعنی ارزیابی کردن بررسی کردن سنجیدن و مطالعه کردند یعنی اینکه هیچ حرف و صحبتی را بدون فکر قبول نکردن و همواره درستی افکار را مورد ارزیابی و بررسی قرار بدهید.
پس داشتن روحیه نقادانه به این معنا نیست که شخص همیشه با دیدی منفی به شکل افراطی منتقد همه‌چیز و همه‌کس باشد بلکه به این معناست که چنین شخصی کنجکاو و ذهن تیزبینی دارد و بسیار مشتاق دانستن دلایل مسائل و کسب اطلاعات معتبر است و همیشه در جستجوی پاسخ چنین پرسش‌هایی است چرا؟ چگونه؟ چه ؟چی می شد اگر و…
نکته مهم دیگر آن است که نقد کردن فقط در مورد دیگران نیست بلکه شامل افکار رفتار و گفتار خودت هم می شود مثلاً هنگام یک تصمیم گیری می توانی از خودت بپرسی چرا اینقدر برایم مهم است که این کار را بکنم؟ اگر این کار را انجام بدهم چه می شود اگر تصمیم بگیرم که آن را انجام ندهم چه می شود؟
تفکر انتقادی
بر اساس تعریفی که از واژه نقد ارائه شد تفکر انتقادی یعنی تفکر به شیوه منطقی درباره تصمیمی که قرار است گرفته شود یا کاری که قرار است انجام گیرد تفکری که در جستجوی شواهد دلایل و مدارک برای نتیجه گیری است و به بررسی صحت دقت و ارزش اطلاعات
می پردازد
تفکر انتقادی به تو کمک می کند که بتوانی اطلاعات را بررسی کنی و به درستی یا نادرستی آن پی ببری این اطلاعات از افکار و عقاید خودت و دیگران گرفته تا مقاله ای که در یک روزنامه خوانده ای فیلمی که در سینما یا تلویزیون ایده‌ای را شامل می شود.
لازمه تفکر انتقادی آن است که بتوانی به جستجو ارزیابی و تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازی و هر مطلبی را مثلاً فقط به این دلیل که شخص مشهوری آن را بیان کرده است نپذیری لازم است که برای پذیرش هر مطلبی به دنبال دلایل واقعی باشی و بتوانی واقعیت‌ها را از افکار حدسیات و ذهنیات تشخیص دهی و جدا کنی
تفکر انتقادی به تو این امکان را می‌دهد که قبل از شروع هر کاری بتوانی نتیجه آن را پیش بینی کنی تا اگر منفی بود از انجامش منصرف شوی این فرایند شامل سه مرحله سوال کردن، آگاهی یافتن، تحلیل کردن است که قدرت بررسی افکار خود و دیگران را می دهد تا بتوانید بر اساس آن اطلاعات را بپذیرید یا نفی و رد کنی.
بیشتر بدانید: تقویت حافظه و افزایش تمرکز با ارده کنجد سنتی
تفکر خلاق و تفکر انتقادی
بنابراین می توان گفت که تفکر خلاق و تفکر انتقادی دو روی یک سکه هستند در تفکر خلاق یاد گرفتی که برای حل مشکل به راه حل های تازه فکر کنی و ایده‌هایی نوع ارائه دهی حالا در تفکر انتقادی یاد خواهی گرفت که نقاط ضعف و قوت هر ایده فکر و یا راه حل را روشن کنی به این ترتیب می توانی بهترین گزینه را انتخاب کنی و شانس موفقیت را افزایش دهی
کاربرد مهارت تفکر انتقادی
- این مهارت به تو کمک می‌کند تا اطلاعات اساسی و لازم برای یک تصمیم گیری صحیح را جمع‌آوری کن.
- با استفاده از این مهارت می توانی از میان پیشنهادهایی که به تو می شود پیشنهادهای سالم و ناسالم را از هم تشخیص دهی.
- کمک می کند تا واقعیت را پیدا کنی و اسیر حدس و گمان نشوی.
- به تو قدرت می‌دهد تا بتوانی نتیجه رفتار را پیش‌بینی کنی. این مهارت از بسیاری آسیب ها مثل خشونت بی‌توجهی به قانون و قوانین شکست در امور تحصیلی و غیره پیشگیری می‌کند
- این مهارت از بسیاری آسیب ها مثل خشونت، بی توجهی به قوانین، شکست در امور تحصیلی و …پیشگیری می کند.
اصول تفکر انتقادی
برای آنکه بتوانی تفکر انتقادی داشته باشی باید اصول زیر را در نظر داشته باشی و آنها را تمرین کنی و خوب به کار بگیری:
- به درخواست هایی که از تو می شود خوب توجه و دقت کن همواره به خودت فرصت فکر کردن بده و با عجله عمل نکن
- در مورد آنچه برایت مشخص نیست پرسش
- افکار و اهداف دیگران را ارزیابی کند (از خودت بپرس چرا این شخفص چنین پیشنهادی به من داده است)
- در جستجوی دلایلی باش که حرف طرف مقابل را اثبات یا رد می‌کند
- انعطاف‌پذیر باش با یک فکر یا ایده چسبندگی نداشته باش
- از روش تفکر (اگر … آن گاه …) استفاده کن. اگر درس نخوانم، آن راه نمی توانم نمره خوبی بگیرم.
- در نهایت بر اساس نتیجه تفکر خود تصمیم گیری و رفتار کن.
تفکر انتقادی چه چیزی نیست؟
در تفکر انتقادی بی احترامی و بی توجهی به دیگران هیچ جایی ندارد بنابراین همواره از عصبانیت پرخاشگری دوری کن نظر خود را با لحن مناسب با دیگران در میان بگذار و به طرف مقابل نیز اجازه صحبت کردن بده تفکر انتقادی بدبینی و بی اعتمادی به دیگران نیست ممکن است با کمی دقت بررسی کافی و انعطاف پذیری متوجه شوی که پیشنهاد طرف مقابلت بسیار بهتر از آن چیزی بود که تصورش را می کردی و ایده ای نو به تو می دهد.
نتیجه گیری
بنابر این برای داشتن تفکر انتقادی باید بتوانی واقعیت را از غیر واقعیت و عقیده(نظر) تشخیص دهی و تفکیک کنی. برای این کار باید اطلاعات کافی داشته باشی تا بتوانی تشخیص دهی چه حرفی پایه ی علمی دارد، چه حرفی کاملا با اصول علمی مخالف است و چه حرفی فقط عقیده ی شخص گوینده اش است.
(منبع: مهارت های زندگی نوشته پرتو سیف اللهی)
