شیرین بیان با نام علمی Glycyrrhiza glabra L از جمله گیاهان دارویی پایا با ریشه‌ی خزنده است و کمتر مورد کشت قرار می‌گیرد. برگ‌های آن مرکب و از 4 تا 7 زوج برگ به اضافه یک برگچه انتهایی تشکیل یافته است. گل های این گیاه به رنگ‌های ارغوانی، زرد یا بنفش یا آبی مایل به سفید هستند و میوه‌اش شامل 5 تا 6 دانه مایل به قهوه‌ای است. ریشه و ساقه زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد. از آن به صورت دمنوش، گیاه خشک شده، فرآورده های تولیدی،قرص و عرق شیرین بیان و… مورد استفاده قرار می گیرد.
در سال سوم بعد از زردشدن برگ‌های گیاه ریشه گیاه را درآورده و خرد و خشک می‌کنند.در صنایع دارویی، ریشه ی این گیاه مورد استفاده قرار می گیرد. ریشه ی آن دارای گلوکوزیدها، ساپوتین ها، اسانس روغنی، تانن و آنزیم است. مهمترین ماده ی شیمیایی مؤثر آن گلیسیریزین است.
ترکیبات
ساقه‌های زیرزمینی و ریشه‌های گیاه دارای ترکیبات مختلفی هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند. ترکیب موجود در ریشه‌های گیاه به نام اسید گلیسریزیک باعث طعم شیرین شیرین‌بیان می‌شود. شیرینی آن 50 برابر شکر است. اسید گلیسریزیک با افزایش سن گیاه افزایش می‌یابد. ترکیبات موجود در ریشه شیرین بیان برای مقابله با پوسیدگی دندان مفید هستند. از شیره این گیاه به عنوان ماده ضدپوسیدگی در محلول‌های شستشوی دهان و نیز خمیر دندان‌ها استفاده کرد.
عصاره شیرین بیان
با جوشاندن ریشه گیاه شیرین بیان و تبخیر بخش عمده آب آن، ماده‌ای سیاه رنگ (مایل به قهوه‌ای) به دست می‌آید که همان عصاره است. این ماده به دو صورت جامد و شیره عرضه می‌گردد. عصاره شیرین بیان در پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی و بهداشتی مصارف متعددی دارد.کاربرد اصلی این ماده، (در کشورهای غربی) شیرین کردن فرآورده‌های غذایی است، چون 50 برابر قند (ساکاروز) شیرینی دارد و علاوه بر این، خواص دارویی هم دارد.
فرآورده‌ها
در اروپا و کشورهای دیگر مانند ایران آب‌نبات هایی با طعم تند از شیرین بیان تهیه می شود که طرفدار زیادی هم دارد. البته باید گفت که طعم اغلب این گونه تنقلات با روغن تخم انیسون (بادیان رومی) تامین می‌شود و مقدار واقعی شیرین‌بیان در آنها بسیار کم است.از چاشنی شیرین بیان در تهیه نوشیدنی های غیرالکلی استفاده می شود.
مردم ایتالیا دوست دارند که شیرین بیان را به شکل طبیعی استفاده کنند، به این نحو که ریشه این گیاه را پس از شستن، به عنوان خوشبو کننده دهان می جوند. در آشپزی چینی، شیرین بیان مانند چاشنی‌های دیگر در پخت غذاها استفاده می‌شود و اغلب برای خوش‌طعم کردن سوپ ها به کار می‌رود. شیرین بیان در سوریه نیز خواهان زیادی دارد و به صورت نوشیدنی در بازار عرضه می‌شود.
خواص عرق شیرین بیان
1- بیماری‌ها پوستی:
برای درمان چوروکیدگی پوست و درمان بیماریهای پوستی مانند آکنه، عفونت قارچی، آفتاب سوختگی،خشکی پوست بسیار مؤثر است. بدین جهت در بسیاری از محصولات بهداشتی مانند صابون، کرم‌ها، شامپو استفاده می‌شود.
2- تاثیر بر مردان و زنان:
مصرف آن توسط زنان باعث تقویت و رشد سینه‌ها و دستگاه‌تناسلی می‌شود. برعکس بیضه و کیسه‌ی منی و غده‌ی پروستات مردان را کوچک می‌کند. مردان بالای ۵۰ سال که دچار مشکل پروستات هستند؛ از شیرین بیان به علت داشتن خاصیت آنتی آندروژنیک (ضد هورمون مردانه) آن می توانند استفاده کنند.
3- بیماریهای کبدی:
عرق سیرین بیان به علت داشتن ترکیباتی مانند گلیسیریزین مواد سمی کبد را کاهش داده،باعث بهبود عملکرد کبد می‌شود. در برابر آسیب مواد غذایی پرچرب و نامناسب از بدن دفاع کرده و سیستم ایمنی بدن را بالا می‌برد.
4- دستگاه گوارش:
عرق شیرین بیان طبعی گرم دارد.برای رفع سوءهاضمه مفید و ملین است. یبوست و نفخ شکم را برطرف می‌کند.
5- زخم‌های دهان:
برای از بین رفتن زخم های دهان مثل آفت می توان از مکیدن ریشه گیاه استفاده کرد.برای پیشگیری از ابتلا به آفت و بیماریهای ویروس بهتر است در روز سه الی چهار مرتبه عرق شیرین بیان و یا دمنوش آن را بنوشید.
بیشتر بخوانید: لاغری با عرقیات گیاهی
6- کاهش وزن
استفاده از عرق شیرین بیان قبل غذا به علت داشتن فیبر بالا باعث می‌شود احساس سیری کرده و غذای کمتری مصرف کنید. در کنار ورزش برای لاغری بسیار توصیه می‌شود. طبیعت گرم این گیاه متابولیسم بدن را افزایش داده و سبب لاغری و کاهش وزن می‌شود.
7- سلامتی دهان و دندان:
ریشه این گیاه خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی است که خوردن و غرغره کردن آن برای از بین بردن میکروب‌ها و التهابات دهان بسیار مؤثر است.
8- سینوزیت و سرماخوردگی:
همانطور که گفته شد عرق شیرین بیان به علت خاصیت ضد میکروبی برای رفع عفونت نیز مناسب است. خلط آور بوده و برای درمان سرفه نیز سفارش شده است. بدین سبب برای درمان سرماخوردگی نیز استفاده می‌شود.
9- زخم معده:
مهمترین خاصیت عرق شیرین بیان درمان بیمار‌ی‌های‌معده مانند زخم معده، سرطان معده، ورم معده و… است. گلابریدین و گلابرون دو فلانوییدهای عرق شیرین بیان برای بهبود بیماریهای معده بسیار مفید هستند. استفاده از آن جهت بهبود زخم معده همراه با عسل طبیعی توصیه می‌شود.
10- تاثیر عرق شیرین بیان بر مو:
مخلوط عرق شیرین بیان با روغن‌های گیاهی و یا حنا برای نرم‌کنندگی مو بسیار مناسب است. جهت رفع شوره، خشکی سر سفارش شده است.
منع مصرف عرق شیرین بیان:
عرق شیرین بیان هم مانند گیاهان و مواد دیگر باید به اندازه و درست مصرف شود. استفاده بی رویه از آن باعث افزایش فشار خون می‌شود. همچنین به طحال ضرر خوادهد زد. مصرف عرق شیرین بیان و هرگونه فرآورده های گیاه در دوران بارداری و شیردهی ممنوع است.
