انتخاب کتاب برای کودکان
به دنبال کتاب هایی بگردید که داستان‌های خوب و متنوعی دارند، کتابهای مصور و کتاب‌هایی که شما نیز از مطالعه آنها لذت می‌برید کتاب‌هایی که با خلق و خوی کودک شما سازگار است. برای انتخاب کتاب، مرحله زندگی کودک خود را در نظر بگیرید و ببینید در چه دوره ای تکاملی قرار دارد.
نخستین دوره کودکی دوره ای است که بچه ها مهارت های سرگرم کننده متعددی را فرا می گیرند و با شرایط تازه‌ای روبرو می‌شوند. تقریبا درباره هر موضوعی کتاب وجود دارد. مثلاً: به دنیا آمدن فرزند دوم، نگهداری از کودک، دوست یابی، دوستان واقعی و غیر واقعی، به مدرسه رفتن، اخلاق های خوب، اخلاق های بد، عواطف و احساسات، همکاری کردن، به دکتر رفتن، به دندانپزشکی رفتن، تنها بودن با خواهر یا برادر خود، خوابیدن و حتی مراسم مذهبی و…
آیا تا به حال پس از خواندن عبارتی از یک کتاب به فکر افتاده اید که «این موضوع همان چیزی است که می‌خواهم با کودکم در میان بگذارم؟» خواندن کتاب کودکان، به بزرگسالان (والدین) کمک می کند تا بتوانند آنچه در ذهن خود دارند، بیان کنند. چیزهایی که گاه والدین نمی‌توانند برای ادای آن واژه‌ای بیابند.
کتابی را برای فرزند خود انتخاب کنید که:
- هر دو از خواندن آن لذت می برید و به موضوع آن علاقه مندید.
- با خواندن آن کودک شما دانستنی‌هایی درباره جهان پیرامون خود می‌آموزد.
- به شما کمک می کند که آنچه در ذهن خود دارید، بیان کنید.
- به کودک کمک می کند تا احساس خوب و مثبتی از خود داشته باشد و به قابلیت های تازه خود پی ببرد.
- به کودک کمک می‌کند که بداند در دنیای اطراف او کودکانه دیگری هم هستند که شرایط و احساسات مشابهی با او دارند.
- به کودک کمک می کند تا مفهوم و معنای ارزش‌ها، و سنت‌ها، خانواده و جامعه را درک کند.
نقش والدین در علاقه‌مند کردن کودکان به مطالعه نقش قصه و کتاب در تربیت کودکان
هر قدر کودک در سنین کمتری باشد به قصه ای که والدین یا دیگران برای او تعریف می‌کنند علاقه بیشتری دارد. از این علاقه می توان برای افزایش مطالعه کودک در آینده استفاده کرد بنابراین باید کتابهای مناسب کودک تهیه شود.
نوشتن داستان و تهیه تصاویر برای کودکانی پیچیده و فنی است. بنابراین هر کتابی برای کودک شما مناسب نیست کودکان از تماشای تصاویر مربوط به جانوران و اشیای مختلف لذت می‌برند و اگر کتابهای مناسب با کیفیت در اختیار آنها قرار گیرد اولین و مهمترین سنگ بنای الفت و علاقه به کتاب در آنها گذاشته می‌شود.
والدین باید در سنین پیش دبستانی کتابهای داستان را برای فرزندان خود و نام اشیا و حیواناتی را که در آن است از او بپرسند، در همین حین او گوشزد کنند: «زمانی که به مدرسه رفتی و با سواد شدی می توانید تمام این داستان ها را خود به راحتی بخوانی».
هنگامی که با کودکان بیرون می روید از او بخواهید، کتاب‌ها و مجلاتی که برایش جالب است انتخاب کند اگر شما هم کتاب را از نظر کیفی مناسب تشخیص دادید آن را بخرید این کتاب‌ها را عدد در کتابخانه مخصوص او قرار دهید.
در فرصت‌های مناسب فرزندانتان را تشریح کنید از روی تصویر کتاب داستان بگوید و صحبت کند. هنگامی که کودک کتابی را دوست دارم و آن را می نگرد باید والدین او را تشویق کنند.
کودک شما باید بداند که تلاشش باعث رضایت شماست، استفاده از مدل نقاشی و خواندن شعر، یکی دیگر از راه های علاقه‌مند کردن کودک به کتاب و مطالعه است. شعر ها باید کوتاه و دارای وزن ساده باشند.
از نظر موضوعی بهتر از کتاب، خنده دار و در ارتباط با داستان هایی پیرامون حیوانات و اسباب بازی‌ها و موضوعات ملموس باشد. خواندن آموزش آیات قرآن برای کودکان امری نیکوست.
آیات قرآن که برای این منظور استفاده می شود بهتر است کوتاه و دارای وزن باشد، مثل بسیاری از سوره های جز سی ام قرآن،
خوشبختانه در حال حاضر بسیاری از داستان های اسلامی و قرآنی به صورت کتاب های مصور در آمده اند که اگر کودک تصاویر آن را ببیند و والدین داستان آن را بازگو کنند در ذهنش نقش می بندد.
استفاده از کتاب های نقاشی و رنگ آمیزی نیز باعث رشد توانایی‌های مختلفی در کودک، از جمله افزایش علاقه کار با کتاب و قلم می شود.
تقلید و کودکان
یکی از خصایصی که خداوند در وجود انسان به ودیعه گذاشته است تقلید است. میل به تقلید در کودکان آن چنان چشمگیر است که بعضی از علمای تعلیم و تربیت از آن به غریزه تقلید یاد کرده‌اند، با توجه به مطالب فوق نتیجه این است که والدین در تمام مراحل کودکی به عنوان الگوی تربیتی فرزندانشان می‌درخشند و خود باید مظهر عمل باشند نه مظهر حرف، رفتار و نگرش خودتان را نسبت به کتاب و مطالعه تصحیح کنید.
شما چه دیدی نسبت به مطالعه دارید: آیا در جمع خانواده به مطالعه مجله و کتاب می پردازیم یا سال به سال یک خط مطلب نمی خوانید؟ اگر اینگونه هستید نباید از فرزندتان توقع داشته باشید، فردی اهل مطالعه شود. شما در عمل او الگویی برای مطالعه ارائه نداده اید.
حتی شعار دادن هم کافی نیست. در برخورد با کودک و آموزش وی باید صبور و انعطاف‌پذیر بود. راهنمای فرزند خود باشید و برای پیدا کردن پاسخ پرسش های کودک به او کمک کنید.
بگذارید فرزندتان شما را در فعالیت‌های آموزشی یاور خود بداند و گام به گام با او پیش روید. تحمیل موضوعات مختلف و عجله در آموزش، باعث تنفر کودک از یادگیری و مطالعه می گردد.
فواید قصه و کتاب برای کودکان
- می‌تواند به عنوان محرک قوی مورد استفاده قرار گیرد و سطح کتابخانه کودکان و نوجوانان را بالا برده، حوزه مطالعه آن را گسترش دهد و ذوق به کتاب خواندن را در آنان برانگیزد.
- به صورت کتاب می‌تواند فاصله میان قدرت خواندن و قدرت درک کودک را از بین ببرد.
- از طریق قصه گویی و کتابخوانی به طور کلی، کودکان با تعداد زیادی از لغات آشنا می‌شوند که هم در کتابخوانی و هم در مکالمه از آن کمک می‌گیرند.
- برنامه قصه گویی و خواندن کتاب، مخاطبان امکان دخالت و اعتراض دارند و به خود اجازه می‌دهند که وسط کلام بدوند و با طرح پرسشی از سر مجهولات نگذرند و ناپیدایی موضوع را بفهمند؛ در حالی که در هنگام تماشای برنامه تلویزیونی یا سینمایی امکان پرسش وجود ندارد و در این گونه برنامه ها کودکان کاملاً منفعل اند. این امکان در قصه گویی و خواندن کتاب، در پرورش استعدادها و پرورش قدرت خلاقیت کودکان تاثیر فراوانی دارد.
- یکی از مهمترین امتیازات قصه‌گویی و خواندن کتاب، غیر مستقیم بودن آنهاست. از این رو نباید در پایان به طور مستقیم نتیجه‌ی کرده، مثلاً بگوییم: ادب و نظم و ترتیب و امثال آن، خوب است.
این نتیجه گیری سبد تبدیل آموزش غیرمستقیم به مستقیم و در نتیجه کاهش اثر آن می شود. باید نتیجه گیری را به عهده خود کودک گذاشت. به عنوان مثال برای بیان نتایج مثبت نظم به ذکر نمونه هایی از به کارگیری نظم و ترتیب از قبیل جمع کردن وسایل خود پس از بازی، در جایی مادر لباس و وسایل مدرسه و امثال آن بپردازیم.
چند نکته بارز تربیتی
- داستان های کوتاه را باید انتخاب کرد تا موجب خستگی کودک نشود.
- نتایج هر داستان مشخص باشد و سعی شود که این نتایج توسط کودک استخراج و بیان گردد.
- هر داستانی که انتخاب می‌شود باید هدفی را تغییر کند که آن هدف ارزنده و در طریق سازندگی کودک موثر باشد.
- محتوای قصه ها از لحاظ تعداد مسائل مورد بحث اندک باشد؛ زیرا ذهن کودک قادر به پذیرش و هضم مسائل متعدد در قالب یک داستان نیست.
- در داستان ها نباید از نام موجودات خیالی و وحشتناک از قبیل غول، جادوگر و امثال آن که غالباً موجب ترس بچه ها می‌شود استفاده کرد.
