اغلب افراد برای انتخاب غذاها فقط به طعم و مزه آنها دقت می‌کنند در حالیکه، در طب سنتی و اسلامی با توجه به خواص مواد غذایی و همچنین طبیعت مواد اولیه غذا را تدارک می‌دیدند و یا دستورالعمل پخت آن را در اختیار مطبخ قرار می دادند. به همین دلیل از ابتلا به بسیاری از بیماری ها پشگیری می‌شد.
همان طور که می دانید هر انسانی به طور ژنتیکی دارای طبیعتی سرد یا گرم است. در نتیجه انتخاب نوع خوراک با در نظر گرفتن طبع افراد بسیار مهم است. در ادامه به مشکلاتی در سفره های ایرانی وجود دارد، می‌پردازیم.
مشکلات سفره خانواده ایرانی
۱-زرشک پلو با مرغ و سبزی پلو با ماهی
از غذاهای بسیار سرد هستند که بلغمزا و سودازا هستند یعنی به مرور زمان و در صورت مصرف زیاد غلظت خون ایجاد خواهند کرد و اخلاط نا بجا و مضر در بدن تولید می کنند.
ماهی، مرغ، برنج، زرشک، رب، سالاد، ماست و آبلیمو، سیب زمینی، باقلا و روغن نباتی، همگی سرد و بلغمزا هستند که باید چنین غذاهایی کمتر مصرف شود و یا همراه آنها حتماً باید ادویه گرم و گرمی هایی نظیر فلفل سیاه، کنجد و عسل سیاهدانه، زنجبیل و آویشن مصرف شود.
۲- عدسی
عدسی غذای سودازاست و غلظت خون ایجاد می کند. در حالیکه نخود صفرازا و خون ساز است.
در طب سنتی لوبیا جایگاه چندانی در تغذیه ندارد و در عوض نخود بسیار مورد تاکید است و حکما سم‌زدایی از بدن، افزایش قوای جنسی، افزایش حافظه، تقویت قلب، خونسازی، استخوان‌سازی، جلوگیری از سفیدی موها و دهها خاصیت دیگر را برای خود قائل هستند. نخود حرارت غریزی (نیروی حیاتی و انرژی ذاتی) را افزایش می‌دهد و جوانی را پایدار می‌کند به همین دلیل در تغذیه سنتی ایرانیان نخود جایگاه ویژه‌ای داشته و در نخودآب، آبگوشت، انواع خورشت‌ها و آش‌ها مکرر استفاده می شده است. اما امروزه، مصرف لوبیا روز به‌روز بیشتر و گسترده‌تر و مصرف نخود روز به روز محدودتر و کمتر شده است.
۳- حذف سبزی ها
حذف سبزی و جایگزینی انواع سالاد ها نیز صحیح نیست.از نظر طب اسلامی سبزی آرایش و زینت و برکت سفره است. طبع سبزی حاوی گرم است و هضم غذا را بهتر می‌کند. سبزی ها دارای فیبر بود و مانع یبوست می‌شوند همچنین سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌های متنوع هستند.
سالاد های مرسوم مانند خیار، گوجه و کاهو بلغمزا بوده و بر خلاف تفکر مرسوم هضم غذا را مختل می‌کند!
نفخ ایجاد کرده و اخلاط مضر در بدن تولید خواهند کرد به خصوص زمانی که از سس مایونز برای مزه دار کردن آنها استفاده میشود.
۴- خوردن ماست همراه با گوشت
خوردن ماست همراه با گوشت غذای گوشتی بسیار مضر است و طبق گفته حکما خلط خام و بلغم فراوان تولید می‌کند. یکی از مهمترین علل ویتیلیگو (برس و لک و پیس) از نظر طب سنتی مصرف ماست همراه با گوشت است.
۵- مصرف پنیر به تنهایی
مصرف پنیر به تنهایی بلغمزا و مضر است. بهتر است پنیر شب‌ها به همراه گردو مصرف شود.
همه را می توان به همراه زیره سیاه و سیاهدانه مصرف کرد خوردن نان و پنیر به تنهایی در صبحانه بلغم‌زاست و فرد را دچار رخوت و سستی، بی حالی و خواب آلودگی، کندی در یادگیری و کاهش تمرکز ذهن خواهد کرد. (قابل توجه دانش آموزان و دانشجویان عزیزی که صبحانه نان و پنیر کردو و در ساعت ۱۰ الی ۱۲ صبح سرکلاس دچار چرت و خواب آلودگی می‌شوند)
6- حذف سرکه از سبد غذایی
حذف سرکه از سبد غذایی خانواده ایرانی یکی از بزرگترین ظلم هایی است که متاسفانه توسط گروهی از پزشکان به آن دامن زده می شود.
تحت عنوان که سرکه برای اعصاب مضر است و سبب زخم و ورم معده می گردد! رسول خدا (صل الله علیه وآله) می فرمایند در خانه‌ای که سر که باشد فقر وارد نمی شود بلکه جزو ثابت خوراک سفره امام علی علیه السلام بوده است.
خواص سرکه
- کاهش کلسترول، چربی خون و قند خون
- بهبود جریان خون
- کمک به هضم غذا و برطرف کننده صفرا
- ضدعفونی کننده غذا و از بین بردن رسوبات و املاح مضر آن
از آنجایی که طبیعت سرکه سرد است و اگر فرد سوداوی و بلغمی در مصرف آن زیاده روی کند، سبب ضعف اعصاب، بی حالی و افت فشار خون میشود و ممکن است مضراتی داشته باشد. بهتر است این افراد سرکه را با عسل یا شیره (سکنجبین و سرکه شیره) مخلوط کرده و میل کنند که ترکیبی اصلاح شده است و دیگر عوارض سرکه را نخواهد داشت.
ترشی ها جایگزین‌های خوبی برای سرکه هستند. زکریای رازی درس رساله «سکنجبینیه» بیش از یک هزار نوع سرکه و سکنجبین معرفی کرده که هر کدام فرمول ساخت ویژه‌ای داشته و موارد مصرف و کاربرد های درمانی هر کدام را به طور مفصل تشریح نموده است.
7- لبنیات خالی مضر است
توصیه می شود لبنیات را به صورت زیر میل کنید:
- پنیر با گردو یا سیاهدانه یا زیره
- شیر با گلاب یا عسل یا عرق هل و یا عرق دارچین
- ماست با سیاهدانه یا شیره انگور یا نعناع و گل سرخ
- کره با عسل
8- وعده غذای ظهر
از نظر طب سنتی و طب اسلامی سودازا و مضر است سبب غلظت خون میشود.در طب اسلامی توصیه به دو وعده غذا خوردن شده است؛ یکی صبح و دیگری عصر و غروب یا ابتدای شب. در تابستان ها غذای ظهر ضرر بیشتری نسبت به زمستان دارد. فرمول دیگر غذا خوردن طبق دستور امام رضا علیه السلام این است روز اول، صبحانه و شام، روز دوم فقط ناهار میشود یعنی هر دو روز، سه وعده غذا میل شود.
9- تنوع خواری
مصرف اقلام متعدد و متنوع در یک وعده غذایی کاری غلط است از نظر طب اسلامی مضر است و سبب به هم خوردن تنظیم دستگاه گوارش میشود. زمان‌بندی تنوع اقلام یک وعده غذا از دو-سه مورد فراتر می رود، سیستم اخلاطی و آنزیم‌های هاضمه، دچار سردرگمی و اختلال شده و هم هضم غذا ناقص خواهد شد.
یکی از رموز طول عمر از نظر طب سنتی؛ ساده غذا خوردن و تنوع کم اقلام غذاهای سر سفره است.
10- ریزه خواری
ریزه خواری و جزء خواری نیز در طب سنتی، برای دستگاه گوارش مضر محسوب میشود.وعده های متعدد اما کوچک غذا خوردن به ویژه اگر اقلامی مانند پفک، چیپس و کیک باشد سبب استهلاک بیشتر دستگاه گوارش و طول عمر کمتر می گردد. مثال ساده میزنیم: شما اگر در یک روز اتومبیل خود را یک بار روشن کنید و ۱۰۰ کیلومتر رانندگی کنید، به مراتب استهلاک کمتری خواهد داشت تا آن را بارها روشن کرده ولی هر بار ۱۵۰ متر رانندگی کنید.
11- آجیل‌ها
آجیل ها برای کاهش چربی، غلظت خون، سلامت کبد، قلب و افزایش کارکرد مغز بی نهایت مفید و لازم هستند.از نظر طب سنتی ایران، بهترین آجیل ها به ترتیب بادام درختی، گردو و فندق است.مصرف روزانه یک مشت آجیل بین ۵ تا ۱۵ سال به طول عمر شما می‌افزاید. تحقیقات نشان می‌دهد مصرف روزانه ۷ تا ۲۱ عدد بادام جهت پاکسازی کبد، تقویت استخوان ها، رشد قد اطفال و افزایش هوش و حافظه بسیار مفید است.
آجیل ها به غلط، برای کبد مضر معرفی شده است در صورتی که تنها برای افرادی که طبع صفراوی دارند؛ مصرف آن باید محدودتر باشد.
*جالب است بدانید بادام و گردو بعد از خارج شدن از پوسته خود پس از چند روز، درصد قابل توجهی از خواص خود را از دست می دهند، بنابراین این بهتر است کمی قبل از مصرف آنها را بشکنیم و از پوسته خود جدا کنیم.
*نکته مهم دیگر آن چه تفت دادن آجیل ها خاصیت آنها را کمتر می‌کند.
۱2- ادویه
باور غلط و مصطلح دیگری که باز از سوی برخی پزشکان تقویت میشود، مضر بودن ادویه برای کبد است!طبیعت ادویه گرم و خشک است و تنها مورد احتیاط آن در افرادی که صفراوی مزاج و کبد گرم دارند، است.مصرف ادویه همراه غذاها در طبع های سرد، عامل فعال شدن کبد و کارکرد منظم دستگاه گوارش خواهد بود.
ادویه سبب کاهش بلغم اضافی معده و رطوبت های نابجای دستگاه گوارش شده و با مصرف بلند مدت و مداوم، بلغم و سودای نابجای بدن نیز کاهش یافته که در درمان های بلغمی و سوداوی بسیار موثر است.مانند بیماری های آرتروز، درد مفاصل، نفخ معده، کاهش حافظه، صرع، شب ادراری، عفونت های زنانگی و افسردگی.
بالاترین مصرف زنجبیل در دنیا مربوط به کشورهای اروپایی است و امروز ثابت شده که زنجبیل در مهار انسداد عروق و حل کردن لخته های خون و کاهش غلظت خون کاملا موثر است.
مهمترین علت نفخ معده، مصرف سردی‌ها با غذا نظیر خیار، کاهو و ماست است که برای حل این موضوع مصرف ادویه با غذا ها مثلاً کنجد خام و عسل، فلفل سیاه، پودر آویشن با ماست، سیاهدانه، زنجبیل و زیره سیاه توصیه میشود.
۱3- مصرف میوه همراه غذا
مصرف هندوانه، خربزه، طالبی و انگور به همراه غذاها سوء هاضمه و اخلاط فاسد تولید می‌کند.تنها میوه‌ای که همراه غذا مجاز به مصرف است، انار و زیتون است و جالب است که بدانید مصرف انار و زیتون به تنهایی از دیدگاه حکمای طب سنتی مضر است! به طور کلی میوه ها بهتر است تنها مصرف شوند.
۱4- مصلح مواد غذایی
غذایی در طب سنتی دارای یک یا چند مصلح است.منظور از مصلح یعنی نوعی ماده غذایی یا گیاه دارویی که مصرف آن به همراه غذای مورد نظر، در اصلاح و کاهش عوارض جانبی احتمالی آن غذا موثر خواهد بود و هضم غذا را بهتر خواهد کرد و خواص و فواید غذا جذب غذا و تاثیر غذا را در بدن و ارگان های مربوطه افزایش می دهد.
در تغذیه سنتی ایرانیان مصرف مثل ها مصلحات به طور کامل مراعات میشده و تقریباً غذا و میوه ای یافت نمی شود که بدون مصلحات مصرف شود. برای مثال با هم مصرف می‌شدند:
- کاهو و سکنجبین
- خیار با نعنا یا گل سرخ
- ماست با شیره
- برنج با زیره سیاه
- دوغ با کاکوتی یا آویشن
- چای با آبلیمو
- تخم مرغ با دارچین
- ارده با شیره انگور
- عدسی با گلپر
- آش جو با فلفل سیاه
- آبگوشت با پیاز
- کباب با سماق
- ماهی با گردو یا فلفل سیاه
امروز تقریباً مصرف این مصلحات با غذاها کنار گذاشته شده است که این خود سبب کاهش کم و کیف جذب و هضم غذا خواهد شد.
یبوست
اکثر اقلام و غذاهای وارداتی غرب مانند ماکارونی، پیتزا، پفک، سوسیس، کالباس، همبرگر، نان‌فانتزی، شکلات‌ها، بیسکویت‌ها و چیپس و… یبوست زا هستند.یبوست در طب سنتی بسیار حائز اهمیت است و یکی از اصلی ترین دلایل پیدایش و شدت یافتن بیماری هاست. تا آنجا که به عنوان مادر بیماریها شناخته شده است.
۱5- سالاد الویه
سالاد الویه نیز جزو غذاهای بسیار سرد و بلغم زا است. در نتیجه باید با ادویه گرم مانند فلفل سیاه و آویشن مصرف شود. بهتر است هنگام تهیه سالاد الویه نیز جزو غذاهای بسیار سرد و بلغم سالاد الویه از سس کم تری استفاده شود.
(منبع: کتاب تغذیه نوشته دکتر محمد عزیز خوانی)
