شب‌ادراری
شب ادراری کودکان مشکلی که برای کودکان و خانواده آنها از زمان‌های دور موجود بوده است.
عدم کنترل ادرار یکی از شایع‌ترین علل مراجعه به روانپزشک یا متخصص کودکان است.
رابطه سن و شب ادراری کودک
در سنین شیرخوارگی ادرارکردن بی اختیار است. در این سن پر شدن مثانه باعث تحریک گیرنده‌های در جدار مثانه می شود و هرچه مثانه پرتر باشد این تحریکات بیشتر می شود، تا اینکه رفلکسی از طریق این گیرنده ها و نخاع ایجاد شود منجر به انقباض مثانه و تخلیه آن گردد.
با بزرگتر شدن کودک و تکامل مراکز عصبی، به نظر می‌رسد که در 2 سالگی می‌تواند پر شدن مثانه خود را درک کند و تدریجاً این توانایی را به دست می آورد که مدت کمی تخلیه مثانه را به تعویق بیاندازد در سالهای دوم و سوم عمر، با تکامل مراکز عصبی، مغز کنترل بیشتری روی اعمال مثانه پیدا می‌کند و در نتیجه قادر می شود که مدت بیشتری ادرار را در مثانه نگه دارد.
معمولاً تا ۳ سالگی اکثر اطفال به خوبی قادر ادرارشان را در روز کنترل اما توانایی کنترل ادرار در شب اکثراً دیرتر حاصل می شود. در سن ۴ تا ۵ سالگی مراکز عصبی مغز قادرند انقباض های مثانه را در خواب هم کنترل کنند.
اگر ظرفیت مثانه کودک هم زیاد شده و می تواند مقدار بیشتری ادرار نگهداری کند حال اگر با رسیدن به ۵ سالگی با سطح رشدی مناسب بدون هیچ دلیل جسمی و مشکلات پزشکی یا مصرف برخی از داروها، کنترل ادرار صورت نگیرد و این مسئله دو بار در هفته به مدت ۳ ماه پیاپی باشد، فرد مبتلا به اختلال بی اختیاری ادرار خواهد بود.
اختیار در شب ادراری
شب ادراری ممکن است عمدی یا غیر عمدی باشد.البته این روند تکامل در جوامع گوناگون سرعت یکسانی ندارد. درجامعه هم در طبقات مختلف می تواند متفاوت باشد جالب است بدانید حتی در دخترها معمولا این کنترل زودتر از پسر ها به وجود می آید.
تعریف شب ادراری
در صورتی که کودکی مکرر حداقل دو بار در هفته و به مدت حداقل ۳ ماه پیاپی بدون استفاده از داروهای ادرار آور و یا بدون داشتن بیماریهای زمینه‌ای مانند دیابت، صرع و بیماری های سیستم اعصاب بستر خود را خیس کند و سن کودک بالای ۵ سال باشد می‌توان او را به عنوان کودک دچار شب ادراری مورد بررسی قرار داد.
به طور کلی شب ادراری در ۱۰ تا ۱۵ درصد کودکان ۶ ساله وجود دارد هر چه سن بالاتر می‌رود تعدادی از کودکان خود به خود بهبود پیدا می‌کنند. به طوری که در ۱۰۰ سالگی و ۲۵ درصد از کودکان و در ۱۵ سالگی تنها یک درصد از کودکان شب ادراری دارند.
در بیش از ۸۰ درصد موارد کودک مبتلا به شب ادراری هیچ بیماری و یا عیب و نقص عضوی و بدنی ندارد و در کمتر از ۲۰ درصد موارد ممکن است بیماری هایی مانند دیابت، عفونت ادراری، بیماریهای مادرزادی کلیه، نوعی کم خونی، عیوب نخاع و بیماریهای سیستم اعصاب علت شب ادراری باشد.
علل شب ادراری
مسائل روحی و عاطفی از مهمترین علل شب ادراری هستند. این موارد به خصوص در نزد کودکانی دیده می‌شود که قبلا کنترل ادرار داشتند اما اکنون دچار شب ادراری شده‌اند. از جمله عوامل روحی که سبب شب ادراری می‌شود، می توان از موارد زیر نام برد:
- جدایی پدر و مادر
- اختلالات و کشمکش‌های درون خانواده
- جابجایی خانواده
- مسافرت یا فوت یکی از والدین
- تحقیر و تنبیه بیش از حد بزرگترها نسبت به کودک
- ایجاد ترس، هیجان و اضطراب شدید در کودک با شنیدن یا دیدن مناظر فیلم ها و یا بازی های ترسناک کامپیوتری.
از دیگر عوامل مهم در شب ادراریست که به تازگی و در سالهای اخیر بسیار اهمیت پیدا کرده است، حساسیت کودک به غذاها و به خصوص شیر گاو است. لذا باید دقیقاً توجه داشت که در چه شبهایی و با مصرف چه مواد و غذاهایی این شب ادراری تشدید پیدا می‌کند، تا از مصرف آنها پرهیز شود. قبلا تصور می شد که کودکان مبتلا به شب ادراری خواب عمیق تری دارند و یا شب ادراری ناشی از اختلال در خواب و بیدار شدن کودک است.
اما به تازگی نشان داده شده است که بین خواب کودکان مبتلا به شب ادراری و سایر کودکان تفاوتی وجود ندارد و خیس کردن در مرحله‌ای از خواب چه در مرحله خواب عمیق و چه در مرحله خواب سطحی ممکن است اتفاق بیفتد.
درمان شب ادراری
- از بین بردن تمام فاکتورها و مسائل عاطفی و روحی که منجر به اضطراب و مشکلات عصبی در کودک می‌شود.
- استفاده از تشک های زنگ دار که در صورت تماس با اولین قطره ادرار زنگ آن به صدا در می آید و موجب بیداری کودک می‌شود. استفاده از این دستگاه باعث می شود که ظرف چند هفته یک رفلکس شرطی در کودک ایجاد شود به طوری که حتی پر شدن مثانه نیز می تواند به تدریج باعث بیدار شدن کودک شود.
- در روز باید مایعات زیادی استفاده گردد و به کودک آموزش داد در صورت امکان در روز ادرار کردن را به تاخیر اندازد تا حجم مثانه بیشتر شده و در طول شب دیر تر پر شود. بدیهی است از غروب آفتاب به بعد لازم از مصرف مایعات و غذاها و میوه های آبدار به حداقل برسد و کودک حتما قبل از خواب ادرار کند.
- تشویق کودک هم در انجام این تمرینات و رعایت دقیق درمان‌های دارویی و غیر دارویی بسیار موثر است. حتی می توان کودک را به ازای هر چند شب که خیس نمی‌کند تشویق کرد و در صورت عدم خیس کردن برای مدت طولانی برای او جایزه‌ای در نظر گرفت.
- درمان های دارویی از جمله آنها ایمی پرامین است می توان با نظر پزشک استفاده کرد.
- درمان های روانپزشکی که بیشتر در مورد کودکانی به کار می رود که از مسائل روحی و روانی زیادی رنج می برند.
در پایان متذکر می شویم اگر چه شب ادراری سبب ناراحتی خانواده و خود کودک می شود، اما خوشبختانه در اکثر بچه‌ها بهبود پذیر است و حتی بدون درمان نیز این عارضه ممکن است برطرف گردد.
(منبع: کودک امروز (شناخت و تربیت) نوشته دکتر سید اکبر حسینی)
تیم تحریریه مجله اینترنتی باروشاپ:
شب ادراری می تواند علامت بسیاری از بیماریهای مهم و جدی در کودک باشد، درمان، بر اساس علت وجود آمدن این اختلال ممکن است متفاوت باشد به همین علت، داروی کودک خود را به دیگران تجویز نفرمایید. و برای تشخیص علت بیماری حتما به پزشک حاذق مراجعه نمایید.
