علائم کودکان خجالتی
یکی از مشکلاتی که اغلب کودکان و نوجوانان تجربه‌ای از آن در ذهن دارند، احساس خجالت و کمرویی؛ با مفهوم احساسِ ناراحتی‌کردن در جمع است. کودک خجالتی در موقعیت‌های نا آشنا و هنگام تعامل و گفت و گو با دیگران عصبی و مضطرب می شود. یک کودک خجالتی، زمانی که تصور کند مورد توجه اطرافیانش قرار گرفته است، بی‌نهایت ناراحت و پریشان می شود و ترجیح می دهد شاهد بازی کودکان دیگر باشد، ولی خود به بازی آنها نپیوندد.
بیشتر کودکان در شرایط مختلف قدری احساس خجالت و کمرویی می کنند، اما کودکانی که این مشکل را به صورت حاد دارند، در تمام اوقات زندگی‌شان احساس خجالت و شرمساری می‌کنند. این احساس نه تنها می‌تواند بر رشد کودک تأثیری منفی به جا گذارد، بلکه می‌تواند موجب کاهش عملکرد تحصیلی و افت آموزشی و یادگیری او شود. در این متن با شیوه‌های کمک به کودکان خجالتی و نقش والدین در غلبه بر کمرویی کودکان آشنا می شویم.
شیوه های کمک به کودکان خجالتی
1- درک و پذیرش کامل کودک
سیاسی بودن نسبت به علایق و احساسات کودکان موجب نزدیکی بیشتر والدین به فرزندشان می‌شود. والدین با این کار نه تنها به کودک نشان می‌دهند که برایش ارزش و احترام قائلند، بلکه اعتماد به نفس او را نیز تقویت می‌کنند.
2- پرورش عزت نفس
کودکان خجالتی و کمرو پندارهای منفی از خود در ذهن دارند و احساس می‌کنند که مورد پذیرش هیچ‌کس نیستند. به همین دلیل بهتر است روش‌های دوست‌یابی کودک را تقویت نمود و او را تشویق کرد تا خود را برای دوستی پیشقدم شود. سعی کنید هرگاه که کودک کار مثبت و ارزنده‌ای انجام می‌دهد. او را تشویق کنید.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند کودکانی که احساس خوبی نسبت به خود دارند، کمتر دچار شرمساری و خجالت می‌شوند.
3- رفتارهای اجتماعی کودک
رفتارهای اجتماعی کودک را تقویت کنید. حتی می‌توانیم به این گروه از کودکان جملات و عبارات مؤدبانه و اجتماعی مثل «می‌توانم با شما بازی کنم؟» و … را یاد بدهیم. همچنین اگر فرصتی پیش آمد، این کودکان را با کودکان کوچک‌تر از خودشان هم‌بازی کنید، زیرا کودکان خجالتی هنگام بازی با کوچک‌ترها احساس خود ابرازگری بیشتری دارند.
بازی کردن با گروه های جدید همسالان نیز به آنان فرصت می‌دهد که احساس و موقعیت بیشتری در یافتن دوست های جدید داشته باشند.
4- خجالتی بودن همیشه بد نیست
در نظر داشته باشید برخی از ویژگی‌های کودکان خجالتی می‌تواند مثبت و پسندیده هم باشد، از جمله؛ کودک در کارهای کلاسی و مدرسه‌ای خود موفق عمل می‌کند، رفتاری عطوفت‌آمیز و ملایم از خود نشان می‌دهد، با دقت به گفته‌های دیگران گوش می‌دهد، خوب مراقب اطراف خود است و با احتیاط کار می‌کند. علاوه برآن گاه به نظر می‌آید که کودک خجالتی از این که از سوی دیگران نادیده گرفته می‌شود. چندان ناراحت نیست و هیچ کمبودی از این بابت در خود حس نمی‌کند
بیشتر بدانید: رفع استرس و اضطراب باعرق سنبل الطیب اعلا
نقش والدین در غلبه بر کمرویی کودکان
پدر و مادر بیش از آن که تصور می‌کنند، بر زندگی فرزندشان تأثیر می‌گذارند. به همین دلیل توصیه می‌شود:
1- لقب خجالتی ندهید
دقت کنید لقب «خجالتی» به فرزندتان ندهید. کودکان و بزرگسالان تمایل دارند صفت‌هایی را که به آنها نسبت می‌دهند، درونی سازند و همان گونه رفتار کنند. آنچه شما به فرزندتان می گویید تأثیر زیادی بر افکار و رفتار او دارد.
۲- عدم اجازه به دیگران
اجازه ندهید سایرین هم فرزندتان را خجالتی صدا کنند، زیرا کودکان یاد می‌گیرند که خودشان را از طریق چشم و یا کلمات دیگران ارزیابی کنند.
3- انتقاد نکنید
هیچ‌گاه زمانی که فرزندتان دچار شرمساری و خجالت شده است، او را مورد انتقاد قرار ندهید. سعی کنید همواره او را درک کنید، با او همدلی داشته باشید و حمایت گر او باشید.
4- علت خجالت کشیدن
فرزندتان را تشویق کنید تا درباره علت خجالت کشیدنش با شما صحبت کند.
5- از خود صحبت کنید
برای کودکان از زمانی صحبت کنید که در آن هنگام نیز رفتار خجالتی داشته اید. وقتی کودکان از خجالتی بودن خود احساس شرم می کنند در این هنگام است که عزت به نفس خود را از دست می دهند. والدین در این مورد می‌توانند به کودک خود کمک کنند یعنی به آنها بگویند که: “ما هم در این شرایط امکان داشت خجالت بکشیم.” و برایش شرح دهید که چگونه با این احساس خود مقابله می کردید، یا به آنها بگویید که چطور شد رفتار اجتماعی پیدا کردید و بر رفتار خجالتی خود چیره شدید. کودکان چون تصویری خداگونه از والدي. خود دارند، با آگاهی یافتن از چنین مطلبی در مورد خجالتی بودن خود احساس بهتری پیدا می کنند. و ممکن است روش آنها را برای رویارویی با احساس شرمساری شان تحسین کنند و همان کارها را به کار ببندند.
6- فایده رفتار اجتماعی
برای فرزندان خود توضیح دهید که رفتار اجتماعی برای آنها فایده‌هایی دارد. کودکان وقتی بدانند انجام یک رفتار سودمند است. تمایل پیدا می‌کنند تا آن را انجام دهند. والدین تجارب شخصی خود را برای کودکان بازگو می‌کنند. مثلا: “برای اینکه معلم بشوم، مجبور بودم بر کمروئی خود غلبه کنم، چون معلم شدن نیازمند این است که فرد بتواند هر روز با افراد تازه صحبت کند”. بدین صورت والدین می توانند رفتار اجتماعی را به کودکان خود بازگو کنند.
۷- رفتار معاشرتی
مدل یا الگویی از رفتار معاشرتی را آماده کنید.والدینی که می‌خواهند کودکشان رفتار اجتماعی داشته باشند، خودشان باید رفتار معاشرتی خود را بیشتر کنند. دوستان و اقوام را بیشتر دعوت کنند با همسایگان دیدار کنند و در مراکز خرید با افراد تازه و یا با افراد غریبه که خوشایند به نظر می‌آیند صحبت کنند. از آن مهمتر، با کودکان هم سن کودک خود صحبت کنند و در بازی‌های آنها شرکت نمایند. شاید کودک شما در ابتدا با این رفتار شما برآشفته شود ولی به مرور زمان به این شیوه معاشرت عادت خواهد کرد.
8- آشنا کردن با گروه‌های کم جمعیت
سعی کنید کودک خجالتی را ابتدا با گروه‌های کم‌جمعیت روبه رو کنید.
در برخی موارد که کودک به همراه یکی از افراد خانواده خود است، کمتراحساس شرمساری و خجالت می‌کند.
9- آماده‌سازی با موقعیت جدید
کودک را از قبل برای موقعیت جدید آماده سازید. برای مثال اگر قراراست کودک به تولد دوستش برود، با او در این باره صحبت کنید. برای اوشرح دهید که بچه ها به طور معمول در مهمانی‌های تولد چه کار می‌کنند.
10- همدردی با کودکان
هنگامی که کودکان از برقراری ارتباط و تعامل داشتن ابراز ترس می‌کنند،با آنها همدردی کنید. یکی از راه‌هایی که می‌توانید برای غلبه بر ترس فرزندان اقدام کنید این است که: احساس آنها را درک کنید و با آنها همدردی کنید. مثلا اگر بخاطر کمروئی از رفتن به فوتبال امتناع می‌کند در چنین موقعیتی والدین بگویند که: “احساس نگرانی و خجالت و ترس تو را درک می‌کنم. من خودم گاهی دچار این احساس می‌شوم”. وقتی کودکان می‌بینند که احساس آنها برای دیگران مهم است در این صورت سعی می‌کنند بر ترس خود غلبه کنند.
۱۱- هدف‌های مقبول و دست‌یافتنی
هدف‌های مقبول و دست‌یافتنی برای فرزندتان در نظر بگیرید. سعی کنید هدف‌هایتان ساده باشند تا فرزندتان از رسیدن به آنها احساس اعتماد‌به نفس و سربلندی کند. برای مثال «سلام کردن» به سایرین – اعم از کوچک و بزرگ – به عنوان اولین گام.
۱۲- ایجاد موقعیت های جدید
شرایط و موقعیت های جدید برای رویارو شدن فرزندتان با اجتماع فراهم آورید. هدف، تغییر در شیوه رفتار کودک است. ابتدا با موقعیت های ساده‌تر و راحت‌تر، و به تدریج سخت‌تر و پیچیده‌تر. برای مثال، اگر کودک برای دوست شدن با کودک دیگر پیشقدم شد، به او جایزه بدهید.
نقش والدین در غلبه بر کمرویی کودکان بسیار اهمیت دارد، با آموزش نحوه ابراز وجود و نظر خود، اعتماد به نفس کودک افزایش یافته و جسورتر می شود و به شرط همراهی و کمک والدین و معلمان این احساس در کودک به حداقل خواهد رسید.
