تعریف دروغ
دروغ بیان سخن و مطلبی است که مطابق با واقع و حقیقت نیست. معمولا آن کسی که دروغ می گوید آگاهانه به تحریف حقیقت می پردازد و امری را تأیید می کند که وجود خارجی ندارد. البته چنین امری درباره کودکان صادق نیست. زیرا بعدها خواهیم دید که بسیاری از کودکان خردسال و آنها که در مرز سن تمیز هستند گاهی بین تخیل و واقعیت فرقی نمی گذارند و سخنی می گویند که به نظر ما دروغ است. دروغگویی کودکان ممیز معمولا با زمینه سازی ها و تدابیری اندیشیده است و در آن نقشه کشی و حساب مطرح است و طفل آن را به خاطر وصول به هدف و مقصدی مورد استفاده قرار می دهد.
چه عواملی باعث می شود که کودک دروغ بگوید؟
دروغگویی کودکان دلایل بسیاری دارد که با آگاهی با آنها بهتر می توان با کودک خود ارتباط برقرار کرد. شناخت عوامل دروغگویی کودکان به اولیا و مربیانیانشان در تربیت آنها کمک بسیاری به می‌کند. در ادامه به 13 عامل دوغگویی کودکان خواهیم پرداخت.
1- ترس از تنبيه:
اولین و شاید مهمترین عامل، ترس است. گاهی کودکان از ترس تنبیه شدن و کتک خوردن دروغ میگویند. در واقع کودک برای فرار از تنبیه یا از ترس شماتت والدین، متوسل به دروغ می شود. زمانی که کودک برای هر کار کوچکی تنبیه می شود، یا با سخت گیری‌های زیاد والدین مواجه می‌شود، دروغ می‌گوید. و هر چه بیش تر دروغ بگوید، این امر باعث می شود که از خانواده فاصله بگیرد و خود را جدا از آن احساس کند.
طفل و حتی فرد بزرگسال دروغ می گوید از آن بابت که از مجازات می ترسد و از مکافات امری که مرتکب شده ایمنی ندارد.بررسی های علمی نشان می دهد که بیش از ۷۰٪ دروغ‌های کودکان به این علت و دلیل است. شما اطمینان دهید او را تنبیه نخواهید کرد تا به شما راست بگوید
۲- محدودیت بیش از حد:
محدودیت بیش از حد و اجازه نداشتن برای اظهار نظر و بیان حقایق: خانواده ها باید به کودکان اجازه دهند تا اظهار نظر کنند. اگر از چیزی خوششان نمی آید یا نسبت به چیزی بی علاقه هستند و یا چیزی را دوست دارند، احساس واقعی خود و یا حقایق را بیان کنند مجبور نباشند که برای خشنودی والدین و مورد قبول قرار گرفتن و پذیرش آنها دست به تظاهر و دروغ گویی بزنند.
در غیر اینصورت دروغ گویی کم‌کم در بیرون از خانه هم تقویت می شود و سرانجام به صورت یک عادت برای کودک در می آید.بهترین راه این است که والدین انگیزه لازم و کافی برای کودک ایجاد کنند تا با لذت و رضایت به انجام کاری بپردازد. به عقاید، استقلال و آزادی فکری و نیاز به اظهار وجود در کودک احترام بگذارند تا هیچ‌گاه متوسل به دروغ نشود.
٣- تقلید از دیگران
گاهی کودک که به علت شیرین‌زبانی دوران خردسالی دروغی را با زبان کودکانه‌اش به پدر و مادر می گوید. آنها بدون توجه به عواقب آن شروع به تشویق و بوسیدن او می کنند. طفل بی‌خبر از همه‌ی مسائل، از این پذیرش شاد شده و به ادامه راهش خواهد می‌پردازد. روز بعد برای این که محبت بیشتری ببیند دروغ بزرگتری را خواهد گفت. این امر به تدریج در او به صورت عادت در می آید.
4- تشویق غلط
گاهی کودک، دروغگویی را از دیگران یادمی‌گیرد. کودک به شدت مقلد است و به راحتی رفتار و کردار اطرافیان خود، به ویژه والدین را تقلید می کند. اگر والدین یا اطرافیان کودک به دلایلی دروغ بگویند، کودک وادار به دروغگویی می‌شود. والدینی که تعارفات دروغین مصلحتی در مقابل کودکان بیان می‌کنند، اولین درس دروغگویی را به کودک آموخته اند.
از والدین دروغگو نباید انتظار داشت که کودکان راستگو داشته باشند. کودکان بیش تر از آن که بخواهند از گفتار بزرگ‌ترها پیروی کنند از رفتار آنها تقلید می کنند.اصل در آفرینش کودک، فطرت صدق است و او دروغ را از دیگران یاد می گیرد. شنیدن و دیدن دروغ از دیگران خود سبب ورزیدگی و کسب مهارت او در آن زمینه می‌شود.
5- جلب نظر
گاهی شما به عنوان پدر یا مادر در میان جمعی سر گرم هستید و کودک خود را فراموش می‌کنید. ناگهان کودک مسئله‌ای که حقیقت ندارد را با زرق و برق جهت جلب توجه شما بیان می‌کند.
6- کسب منافع
شما به فرزندتان قول می‌دهید که به ازای نمره خوب و کسب رتبه اول اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را بگیرید. حال زمانی که او موفق نشده باشد طبیعی است که با گفتن دروغ بخواهد خود را به آن منفعت برساند.
۷- خود نمایی و غرور
کودک برای این که در میان جمع خود را دست کم نگیرد و نشان دهد که او هم کسی است به دروغ از خود، و روزمره‌اش صحبت می کند.
8- پوشاندن خطا و گناه
کودک مانند بزرگسالان خودش را دوست دارد و شخصیت او در نزدش عزیز است. او ممکن است در مواردی دچار لغزش و خطا شده باشد.او می‌داند که در این امر مورد طعنه و سر زنش دیگران قرار خواهد گرفت و شخصیت او به خطر خواهد افتاد. به همین دلیل برای پوشاندن گناه و رهایی از خطر سرزنش و تمسخر تن به دروغ می دهد.
بیشتر بخوانید: رفع استرس و اضطراب با ۷ عرق گیاهی
9- آرزو، امید
دروغ کودک در مواردی می تواند نشان دهنده‌ی امید و آرزوی او در رسیدن به هدفی و مقصدی باشد. او آرزو دارد که از فلان جوی بپرد و عبور کند، پس همان آرزو را به صورت تحقق یافته‌ی آن مطرح می سازد.
۱۰- انتقام گیری
در مواردی دروغگویی نوعی انتقام‌گیری است. او با دروغگویی می خواهد از پدر و مادرش که او را اذیت کرده‌اند انتقام بگیرد. آنها معمولا با گفتن دروغی پدر و مادر خود را مضطرب می سازند، و حتی در مواردی سعی دارند آبروی آنها را ببرند. از آن بابت که روزی آنها آبروی او را نزد دوستش برده اند.
این گونه رفتار درکودکانی که ظرفیت روحی مناسبی ندارند و اغلب احساس مظلومیت و ضعف و حقارت می کنند بیشتر دیده می شود. آنها اعمال این روش را برای خود نوعی دفاع و مقابله می پندارند.
۱۱- تخیل کودکانه
این از مسائل مهم و از نکات اساسی روانشناسی کودک است. طفل در موارد بسیاری بین واقعیت و تخیل فرق نمی گذارد. چه بسیارند مسائلی که او در ذهن آن را تخیل و تصویر می کند و بعد همان را به عنوان یک واقعیت مطرح می سازد.
این امر در کودکانی که کمتر از پنج سال دارند به فراوانی دیده می شود.
والدین نا آگاه به جای تفهیم کودک او را به باد مسخره و سرزنش می گیرند و متهمش می سازند که دروغ گفته است. دروغ او به واقع دروغ نیست. نوعی تصور و خیال است و گاهی هم نتیجه داستان مادر درروز قبل و یا رؤیای شب قبل اوست. به‌خصوص که او از بیان واقع در رؤیا و تفاوت گذاری بین این دو عاجز است.
12- حسادت و رقابت
منشاء برخی از دروغ‌های کودکان حسادت و یا رقابت است. او برادر یا خواهر کوچک‌اش را که با شیرین زبانی‌های خود نظر پدر و مادر را جلب کرده می‌بیند. او از طريق رقابت که در حقیقت منشأنی جز حسادت ندارد می‌خواهد جای پایی برای خود ایجاد کند. زمانی که قدرت انجام عمل و رقابت را نداشته باشد تن به دروغ می دهد. گاهی هم طفل خردسال را اذیت کرده و به گریه اش می اندازد و بعد منكر قضیه می شود.
۱۳- آزمودن والدین
گاهی کودکان دروغی می گویند تا پدر و مادر را آزمایش کرده و موضع آنها را در برابر آن دریابند. می‌دانید فرزندان ما به علت نا آگاهی و بی تجربگی در دنیایی از معماها و چراها قرار می گیرند و نمی دانند در برابر آنها چه موضعی اتخاذ کنند.
منبع: برگرفته از کتاب کودک امروز نوشته دکتر سید اکبر حسینی
